Μάρτιος 2016
Δημιοσίευση στο Περιοδικό Οινοχόος Τεύχος 50 | Απρ. 2016

Έχετε ποτέ σταθεί μπροστά σ’ ένα πίνακα ζωγραφικής και αναρωτηθεί αν αυτό που βλέπετε είναι όντως ένα έργο τέχνης; Τι είναι αυτό που πραγματικά σας επιβεβαιώνει ότι πρόκειται για κάτι σπουδαίο; μήπως το όνομα του καλλιτέχνη, η τιμή του έργου ή το αν βρίσκεται σ’ ένα μεγάλο μουσείο;

Η θεσμική θεωρία (Institutional Theory) είναι μια από τις θεωρίες της τέχνης που προσπαθεί να απαντήσει στην ερώτηση τι είναι τέχνη. Εν συντομία σύμφωνα με  αυτήν, ένα έργο, είναι τέχνη όταν ο κόσμος της τέχνης (art world), δηλαδή οι θεσμοί της όπως τα μουσεία, οι κριτικοί, οι γκαλερί το αποφασίσουν. Δηλαδή τι είναι τέχνη εναπόκειται στην αυθεντία των θεσμών να την καθορίσουν.

Τι σχέση έχουν όμως όλα αυτά με το κρασι; Από την αξιολόγηση-κατάταξη των αμπελώνων και την διάκριση του σε Grand Crus, τα μεγάλα περιοδικά οίνου, τους οινοκριτικούς μέχρι τους οίκους δημοπρασίας και τους εμπόρους του κρασιού, το κρασί έχει τους δικούς του θεσμούς (wine world) που καθορίζουν την κατηγόρια και την επιπρόσθετη αξία του σ’ ένα ιδιότυπο χρηματιστήριο του οίνου. Αν π.χ. οι κορυφαίοι οινοκριτικοί  σε μια δοκιμή en primeur θεωρήσουν ότι η συγκεκριμένη χρονιά είναι εξαιρετική τότε το κρασί είναι εξαιρετικό και η τιμή του θα καθοριστεί ανάλογα.

Βέβαια αναφέρομαι στην κορυφή της πυραμίδας, ένα εξαιρετικά σημαντικό αλλά περιορισμένο μέρος της συνολικής παραγωγής. Κρασιά δηλαδή που κοστίζουν πάνω από 100 ευρώ εως μερικές χιλιάδες ευρώ.

Η πλειονότητα  των κρασιών ποιότητας έχουν -ευτυχώς- μικρότερο κόστος. Σε ένα εύρος τιμής 10 – 50 ευρώ υπάρχουν εξαιρετικά κρασιά που θα ικανοποιήσουν απαιτητικούς και «ευγενείς» ουρανίσκους. Το μικρότερο κόστος όμως είναι σχετικό καθώς για την πλειονότητα των καταναλωτών τα 10 με 50 ευρώ είναι μεγάλο ποσό για ένα μπουκάλι κρασί.

Σε κάθε περίπτωση το ερώτημα της ποιότητας παραμένει. Η αβεβαιότητα μας για την άξια του προϊόντος υπάρχει ανεξαρτήτως της τιμής του. Η έλλειψη γνώσης μας κάνει να νιώθουμε ανασφαλείς ακομα και αν προκειται για  μια απλή επιλογή. Η ανασφάλεια αυτή μας οδηγεί πολλές φορές είτε στο να αναβάλουμε την απόφαση μας, ή να επιλέξουμε κάτι εντελώς στην τύχη ή στην καλύτερη των περιπτώσεων να ζητήσουμε την συμβουλή κάποιου ειδικού.

Θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν εξακολουθούν οι θεσμοί να ορίζουν την ποιότητα και να  καθορίζουν τις επιλογές μας. Αν έχουν δηλαδή οι ειδικοί ακόμα τον ίδιο θεσμικό ρολό και την ίδια βαρύτητα.

Στην εποχή της πληροφορίας, η έννοια της αυθεντίας όπως την ξέραμε δεν υπάρχει πια. Η εξουσία του θεσμού, ο οποίος κατέχει την γνώση δεν υφίσταται. Η πληροφορία είναι άμεσα προσβασίμη στο ιντερνέτ και το μεγαλύτερο μέρος της είναι ακόμα δωρεάν.  Επιπλέον, εφαρμογές για κινητά μπορούν να μας ενημερώσουν άμεσα και αναλυτικά για σχεδόν οτιδήποτε. Πληθώρα εφαρμογών μπορούν να μας πληροφορήσουν για σχεδόν κάθε κρασί και για τις απόψεις και βαθμολογία εκατοντάδων άλλων χρηστών, απλών καταναλωτών.

Παύει δηλαδη να υφίσταται η ανάγκη του ειδικού; Δεν είναι τόσο απλό όσο ακούγεται.

Σε ένα περιβάλλον οπoυ υπάρχει πρακτικά άπειρη πληροφορία, ο θόρυβος είναι τόσο μεγάλος που η πρόσβαση στην έγκυρη και σχετική πληροφορία είναι δύσκολη. Ειδικές εφαρμογές μπορεί να δίνουν λύση για άμεσες επιλογές, αλλά δεν μας βοηθούν απαραίτητα να δομήσουμε την πληροφορία και να αυξήσουμε τις γνώσεις και ικανότητες μας.

Σήμερα ένας ειδικός δεν έχει πλέον το ρολό του οδηγού, αλλά του συνοδηγού, που μας βοηθάει να περάσουμε από την επιφάνεια της πληροφορίας, στο βάθος της γνώσης.

Οι αμερόληπτοι θεσμοί με ισχυρό αξιακό σύστημα και με έμφαση στην διαφάνεια, εξακολουθούν να είναι απαραίτητοι και χρήσιμοι μόνο που ο ρόλος τους πρέπει να συγχρονιστεί με τις ανάγκες της εποχής.

Μέχρι τότε εμπιστευτείτε λίγο περισσότερο την γεύση σας, δώστε λίγη περισσότερη προσοχή σε τι αγοράζετε και τι δοκιμάζετε, πάρτε την «βοήθεια» του κοινού και των ειδικών και απολαύστε με μετρό και υπεύθυνα, ένα προϊόν που είναι φτιαγμένο να μας δίνει χαρά και να μας φέρνει πιο κοντά.